Diagnostyka serca

Serce jest centralnym narządem układu krwionośnego człowieka, położonym w klatce piersiowej, w śródpiersiu środkowym, wewnątrz worka osierdziowego. Według statystyk, rokrocznie coraz więcej osób zapada na choroby serca. Z tego powodu tak ważne są metody obrazujące zdrowie i kondycję tego narządu.

Współczesna kardiologia posiada bardzo szerokie zaplecze metod diagnostycznych układu krwionośnego.

Do najbardziej znanych i zarazem najbardziej użytecznych należą: osłuchiwanie serca, pomiar ciśnienia tętniczego krwi, badanie elektrokardiografem, czyli EKG, EKG metodą Holtera, próba wysiłkowa, ultrasonograficzne badanie serca, czyli ECHO, koronarografia, RTG klatki piersiowej, scyntygrafia, diagnostyczne cewnikowanie serca.

Osłuchiwanie serca oraz pomiar ciśnienia tętniczego krwi

Osłuchiwanie serca jest jedną z najstarszych metod diagnostycznych. Stanowi element badania przedmiotowego pacjenta i polega na osłuchiwaniu przez słuchawkę stetoskopu poszczególnych struktur oraz zjawisk zachodzących w sercu. Badanie ciśnienia tętniczego krwi przeprowadza się w celu kontroli oraz diagnozowania nadciśnienia tętniczego lub innych chorób serca związanych z zaburzeniami wartości ciśnienia. Pomiaru dokonuje się na ramieniu, w pozycji siedzącej bądź leżącej, za pomocą sfigmomanometru oraz przyrządu do osłuchiwania. Nowoczesne aparaty do mierzenia ciśnienia są w pełni zautomatyzowane. Badanie powinno przeprowadzać się po przynajmniej pięciominutowym spoczynku.

Różne formy elektrokardiografii

Badanie EKG polega na zarejestrowaniu czynności elektrycznej serca. Przez serce każdego człowieka, aby mogło kurczyć się ono w określonym rytmie, przy każdym uderzeniu przepływa pewien minimalny prąd. Prąd ten jest mierzony przez umieszczone w czasie badania na kończynach i na klatce piersiowej leżącego na wznak pacjenta elektrody i rejestrowany przez aparat do EKG na specjalnym papierze. Za pomocą EKG można ocenić zaburzenia rytmu serca, przerost mięśnia sercowego, obszary jego niedokrwienia, a nawet niektóre zaburzenia metaboliczne.

Próba wysiłkowa z podłączonym elektrokardiografem obrazuje zależność zapisu EKG od zwiększającego się wysiłku. Zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen zwiększa się bowiem wraz z wysiłkiem. W warunkach prawidłowych zwiększa się wtedy przepływ krwi przez tętnice wieńcowe. U osób chorych w elektrokardiogramie pojawiają się jednak cechy niedokrwienia. Badanie zawsze należy przerwać, kiedy chory zaczyna zgłaszać niepokojące dolegliwości, takie jak ból w klatce piersiowej czy duszność.

Badanie EKG metodą Holtera opiera się na zasadzie klasycznego badania, lecz zapis trwa, w zależności od potrzeby, całą dobę lub dłużej. Zestaw do badania składa się z elektrod przymocowanych do klatki piersiowej oraz niewielkiego urządzenia rejestrującego o zasilaniu bateryjnym. W czasie niepokojących objawów pacjent używa przycisku, który zaznacza zaistniałą sytuację. Taka procedura ułatwia pracę lekarzowi opisującemu badanie.

Badanie promieniami RTG

RTG klatki piersiowej służy do oceny układu oddechowego, kostno-stawowego oraz sercowo-naczyniowego. Przy ocenie serca wykonuje się projekcję przednio-boczną z zastosowaniem kontrastu, którym najczęściej bywa papka barytowa. Na zdjęciu uwidacznia się sylwetka serca oraz okolicznych naczyń. Można wykryć ewentualne zwapnienia aorty oraz patologiczne zmiany wielkości struktur serca.

Dzięki rentgenogramowi można również ocenić, czy w worku osierdziowym nie występuje płyn, co mogłoby świadczyć o stanie zapalnym bądź niewydolności. Dokładniejszym badaniem wykorzystującym promienie Roentgena jest tomografia komputerowa. Badanie to wiąże się jednak z dość dużym narażeniem pacjenta na wysoką dawkę promieniowania, a ponadto jest ono stosunkowo drogie. W związku z tym powinno być wykonywane jedynie w uzasadnionych przypadkach.

Metody ultrasonograficzne

Echokardiografia, potocznie zwana ECHO, jest obrazową metodą badania serca oraz naczyń krwionośnych za pomocą ultradźwięków. Na ekranie monitora pojawia się obraz, który powstaje w wyniku odbicia fali ultradźwiękowej wysyłanej z głowicy aparatu. Badanie to pozwala ocenić ruch oraz kurczliwość mięśnia sercowego, a także pracę zastawek. Za pomocą ultrasonografu badane są również przepływy w obrębie komór, przedsionków oraz dużych naczyń krwionośnych, takich jak aorta, tętnica i żyły płucne oraz żyły główne czy tętnice wieńcowe.

Oceny dokonuje się zarówno w ruchu, jak i zatrzymaniu obrazu w dowolnej fazie cyklu pracy serca. Po zatrzymaniu obrazu można dokonać pomiaru struktur serca oraz objętości wyrzucanej krwi. Zastosowanie metody dopplerowskiej pozwala między innymi na ocenę przecieków wewnątrzsercowych, a także stopień zwężenia czy niedomykalności zastawek. Obecnie większość aparatów pozwala na zaawansowaną ocenę parametrów sercowych.

Badania inwazyjne mięśnia sercowego

Cewnikowanie serca jest badaniem inwazyjnym, które polega na przezskórnym nakłuciu tętnicy udowej bądź podobojczykowej i wprowadzeniu cewnika, który dociera do serca. Procedura ta pozwala bezpośrednio zmierzyć ciśnienie panujące w poszczególnych jamach serca oraz sprawdzić wysycenie krwi tlenem. Ruch cewnika kontroluje się za pomocą promieni rentgenowskich. W niektórych przypadkach używany jest kontrast.

Koronarografia, czyli angiografia tętnic wieńcowych, to badanie, które polega na podaniu kontrastu podczas cewnikowania jam serca, co umożliwia uwidocznienie tętnic wieńcowych za pomocą promieni rentgenowskich. Wykonanie koronarografii wskazane jest przy podejrzeniu choroby niedokrwiennej oraz zawału mięśnia sercowego. Angiografia tętnic wieńcowych jest często badaniem poprzedzającym zabiegi wykonywane na naczyniach zapewniających ukrwienie mięśnia sercowego.

Scyntygrafia

SPECT, czyli scyntygrafia perfuzyjna serca, jest badaniem z użyciem substancji promieniotwórczej, wykonywanym w zakładach medycyny nuklearnej. Jest stosowane w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca oraz bywa pomocne przy kwalifikowaniu pacjentów do zabiegów kardiologicznych. Składa się z dwóch etapów – wysiłkowego oraz spoczynkowego. Ze względu na niewystarczającą ilość drogiej aparatury oraz brak dobrze wyszkolonych specjalistów badanie to dostępne jest tylko w nielicznych ośrodkach w Polsce.